Zondag 20 november, het volgende uitstapje in Gelderland staat gepland. Deze keer laat Gelderse Streken me handelsdorp Culemborg zien. Ik stap uit mijn autootje en m’n haar waait direct alle kanten op. Het is stormachtig vandaag, maar dat mag de pret niet drukken. Voor het stadhuis hebben we afgesproken met een stadsgids voor een rondleiding door de historische binnenstad. Hierdoor ontdek ik hoe verrassend Culemborg eigenlijk is!
Culemborg was vroeger een handelsdorp, gelegen ten zuiden van de rivier de Lek. In 1318 ontving de stad stadsrechten waarmee het een vrijstad werd en een eigen rechtspraak kreeg. Hierdoor konden misdadigers en mensen met schulden hier terecht voor asiel en door in de stad te blijven konden ze schuldeisers ontlopen. Hierdoor ontstond in Amsterdam de uitspraak ‘naar Culemborg gaan’, ook wel failliet gaan. Culemborg heeft schattige huisjes, pittoreske steegjes, monumentale panden en oude stadsmuren.
Aan de Oude Vismarkt staat het stadhuis van Culemborg. Rond 1530 gaven Anthonis van Lalaing en zijn echtgenote Elisabeth van Culemborg opdracht voor de bouw. Rond 1540 was het stadhuis, gebouwd in Brabantse gotiek, af. Een markant detail is de druppel aan de rechterhoek van het gebouw, ook wel ‘de kaak’ genoemd. Hier werden misdadigers vroeger ‘aan de kaak’ gesteld en voor iedereen ten schande gezet. De druppel verwijst naar de straf waarbij misdadigers destijds onder een herhalend neervallende druppel werden gezet totdat ze gek werden. Tegenwoordig wordt het stadhuis na een flinke verbouwing het ‘huis van de stad’ genoemd waar verschillende arrangementen mogelijk zijn. Zo zijn er ruimtes beschikbaar voor exposities, vergaderingen, huwelijken en recepties.
Rond de Tweede Wereldoorlog woonden er zo’n 200 joden in Culemborg. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn 38 joodse Culemborgers vermoord in Auschwitz en Sobibor. Ter nagedachtenis zijn er op verschillende plaatsen in de stad waar joden woonden Stolpersteine gelegd. Op deze stenen staan de naam, geboorte-, deportatie- en overlijdensdata van de joodse slachtoffers.
In de oude binnenstad van Culemborg werd in 1560 het eerste nieuw gebouwde weeshuis van het land gesticht door gravin Elisabeth van Culemborg. Zij liet na haar dood een groot deel van haar vermogen over aan de armen van de stad, onder meer voor de bouw van een weeshuis. Dit weeshuis bood tot 1952 onderdak aan meer dan 700 wezen. Vandaag de dag dient het als museum en kun je een kijkje nemen hoe het leven van de kinderen in het weeshuis eruit zag. Zo bezoek je de slaapzaal met rijen kinderbedjes, de kelder waar verhalen van verschillende kinderen te lezen zijn en sluit je af met een vers stukje gebak in het weescafé, waar vroeger de keuken was. Het Weeshuis Museum laat je op een ontzettend leuke en interactieve manier kennis maken met het leven als kind in een weeshuis.
Bedankt Gelderse Streken voor dit leuke en interessante weekend Gelderland